Treść

Starając się o nadanie naszej szkole imienia Bohaterów Ziemi Gorlickiej, zebraliśmy informacje 
o mieszkańcach Gorlic i Ziemi Gorlickiej. Powstały opracowania o wielu niezwykłych postaciach, ich dokonaniach. 
Wśród nich są żołnierze, powstańcy, partyzanci, legioniści, działacze TG ,,Sokół”, społecznicy, budowniczowie, nauczyciele, działacze podziemia, pisarze, artyści samorządowcy i powszechnie znane postacie. Te osoby od wieków przyczyniały się do rozwoju Ziemi Gorlickiej, kształtowały jej rzeczywistość, tym samym stali się wzorem dla nas dzisiaj.

         Pragniemy, aby dokonania naszych przodków nie poszły w zapomnienie, a były przykładem dla młodych pokoleń.

         Poniższa lista dotyczy tylko części ludzi, którzy zasługują na miano bohatera i zasłużonego dla Ziemi Gorlickiej. Przykład tych postaci pozwala nam kształtować miłość do Ojczyzny, Małej Ojczyzny.

Żołnierze

Bronisław Pieracki – 1895-1934, urodził się w Gorlicach, legionista, oficer sztabu głównego WP, od 1929 r. pełnił wysokie funkcje państwowe, był ministrem spraw wewnętrznych. Zginął z rąk zamachowca. Pochowany jest w Nowym Sączu.

Marian Porwit – 1895-1988, urodził się w Gorlicach, legionista. Dowodził obroną lewobrzeżnej Warszawy w 1939 r. Lata wojny spędził w niewoli niemieckiej. Po wojnie mieszkał w Londynie i tu pracował w Instytucie Historycznym im. Sikorskiego.

Ludwik Dusza – urodził się w 1917 r. w Woli Łużańskiej, był współzałożycielem Batalionów Chłopskich w powiecie.

Longin Cegielski – 1920-1987, urodził się w Moszczenicy, podczas II wojny światowej działał Batalionach Chłopskich, prowadził także tajne nauczanie. Działał w ruch u ludowym.

Marian Czuchnowski – 1909-1991, urodził się w Polnej, mieszkał w Łużnej. 
Poeta związany z awangardą krakowską. Przeszedł łagry i więzienia sowieckie. Od pewnej śmierci wybawiła go możliwość wstąpienia do armii Andersa.

Bolesław Koryga ,,Orlik” – 1919-1964, urodził się w Gorlicach, dowódca oddziału partyzanckiego. Działał w okolicach Magury Małastowskiej i Gródka. Przeprowadził dziesiątki akcji bojowych. Po wkroczeniu wojsk radzieckich był poszukiwany przez Urząd Bezpieczeństwa. Odznaczony przez Rząd Polski w Londynie orderem Virtuti Militari.

Wiesław Fusek – urodził się w Bieczu w 1912 r., farmaceuta, artysta malarz. Brał udział w kampanii wrześniowej, przedostał się do Francji, wraz z Samodzielną Brygadą Strzelców Karpackich przeszedł cały szlak bojowy od Syrii, Tobruku, Egipt, Włochy.

Kazimierz Szternal ,,Zryw” – 1907-1981, urodził się w Sękowej, walczył w kampanii wrześniowej i pod Narwikiem, był cichociemnym. W 1944 r. został przerzucony pod Warszawę. Podczas powstania warszawskiego był szefem sztabu, potem dowódcą obwodu Mokotów.

Andrzej Kwaskowski – w latach 1934-1945 był burmistrzem Gorlic. z jego inicjatywy utworzono IV Ochotniczą Kompanię ,,Gorlice”, która już 4 września ruszyła na front. 
Organizował obronę ludności i dóbr kultury w czasie wojny. Brał udział w udzielaniu pomocy jeńcom wojennym, wystawiał zaświadczenia umożliwiające zwolnienia jeńców. Prowadził tajne nauczanie. Należał do AK. Uratował wielu gorliczan od od aresztowania, śmierci i głodu.

Władysław Boczoń – 1923-2001, żołnierz AK, więzień obozów koncentracyjnych. Był inicjatorem powstania wielu pomników m.in. Pomnika Bohaterów Ziemi Gorlickiej. Jest autorem wielu książek 
o Gorlicach i powiecie.

Stanisława Niedzielska – żołnierz Batalionu Kobiecego im. Emilii Plater, sekretarz Koła Związku Sybiraków w Gorlicach.

Franciszek Paszek ,,Kmicic” – urodzony w Grybowie w 1920 r., dowódca Oddziału Partyzanckiego Obwodu Gorlice.

Jan Libront – urodził się w Biesnej, w czasie II wojny światowej był zwiadowcą, trafił do niewoli. 
Uciekł z transportu jenieckiego i wrócił do Biesnej, następnie przedostał się do Libanu i wstąpił do Brygady Karpackiej. Walczył pod Tobrukiem. Po wojnie wyemigrował do Kanady, a od królowej Elżbiety II otrzymał dziedziczny herb i tytuł szlachecki .

Julian Edmund Krzewicki – 1919-1987, gdy zamieszkał w Gorlicach w 1940 r. włączył się do konspiracji i ruchu oporu na terenie Powiatu Gorlickiego. Był komendantem Obwodu Gorlickiego AK. Powojnie aresztowany przez UB. Jedna z ulic w Gorlicach nosi jego imię.

Ruch oporu

Maria Rydarowska – 1914-1993, nauczycielka w Gorlicach, harcmistrzyni, podczas II wojny światowej pomagała jeńcom wojennym, przeprowadzała ich trasą ,,RY” do Wysowej, a dalej na Węgry już inni. Zdradzona podczas jednej akcji, została aresztowana. W obozach koncentracyjnych zakładała drużyny harcerskie.

Helena Kankofer – 1875-1954, nauczycielka w Gorlicach, działała w TG ,,Sokół”, pomagała jeńcom wojennym podczas II wojny światowej, pracowała w PCK organizując pomoc wysiedlonym.

Marian Zgórniak – urodził się w Gorlicach w 1924 r. , w okresie okupacji brał czynny udział w ruchu oporu za co został aresztowany i uwięziony w obozach koncentracyjnych w Oświęcimiu, Gross Rosen, Buchenwaldzie. Uczestniczył w marszu śmierci, a po ucieczce z kolejnego transportu wziął udział 
w walkach oddziału partyzanckiego w Turyngii. Dziś jest znanym specjalistą w zakresie historii wojskowości.

Urszula Hermach-Gruszczyńska – 1907-1943, nauczycielka, harcmistrzyni, żołnierz AK, aresztowana 
i torturowana zmarła podczas transportu do Jasła. Szkola nr 2 nosiła jej imię.

Jan Benisz – 1891-1943, do Gorlic przybył w 1910 r., współpracował z księdzem B. Świeykowskim, 
w 10. rocznice bitwy pod Gorlicami zorganizował wystawę pamiątek. Był współzałożycielem Towarzystwa Gimnastycznego ,,Sokół” w Gorlicach. Podczas wojny pracował w urzędzie miasta jako kierownik wydziału aprowizacji, co pozwoliło mu nieść pomoc gorlickim Żydom, partyzantom i ubogim mieszkańcom Gorlic. Należał do AK i do ,,Żegoty”. W 1943 r. został aresztowany i rozstrzelany z dwoma synami.

Jan Fereński ps. „Sęp” – 1889-1986, w czasie wojny do 1944 r. Komendant Policji Granatowej „Kripo”, a przy tym szef wywiadu ZWZ/AK. Uratował od niemieckiej śmierci dziesiątki gorliczan i mieszkańców ziemi gorlickiej. Dzięki informacjom jakie wykradał Niemcom ratował od niewoli i śmierci członków ruchu oporu. Po wojnie prześladowany przez władze komunistyczne za udział w ruchu oporu.

Jan Rybicki – 1890-1956, do Gorlic przybył w 1926 r. i objął stanowisko dyrektora szpitala. Pracował społecznie wśród młodzieży, podczas okupacji działał w konspiracji, za co został aresztowany.

Darczyńcy, społecznicy i znane postacie

Henryk Klimontowicz – 1836- 1886, uczestnik Powstania Styczniowego, pracował w Gorlicach pełniąc funkcje inżyniera dróg krajowych. W testamencie cały swój majątek zapisał na rzecz budowy szpitala 
w Gorlicach. Obecnie stary szpital nosi jego imię.

Władysław Długosz – 1864-1937, mieszkał w Siarach, współtwórca polskiego przemysłu naftowego. Był fundatorem szkół, Domu Ludowego w Siarach, bursy w Gorlicach.

Wanda Kłapkowska – 1921-1998, żołnierz AK, współorganizatorka Muzeum Regionalnego w Gorlicach i Skansenu Budownictwa Regionalnego w Szymbarku.

Konstanty Laskowski – 1873-1956, dyrektor Magistratu, legionista, działacz polityczny i samorządowy, zasłużony badacz historii miasta i opiekun zabytków, współtwórca Muzeum Regionalnego w Gorlicach. Za własne pieniądze wykupił działkę i lamus dworski (Dwór Karwacajnów), aby tu urządzić muzeum bitwy pod Gorlicami. Ten nabytek przekazał na rzecz Towarzystwa Opieki nad Zabytkami.

Bronisław Świeykowski – 1865-1956, w Gorlicach przebywał od 1896 r. jako kapelan w szpitalu 
i katecheta w Ludowej Szkole Żeńskiej. Był burmistrzem miasta podczas I wojny światowej. Pomagał ludności znosić trudy wojny. Zdobywał żywność, odzież dla najbiedniejszych. Przez nich nazywany był aniołem. Wielu uratowł od głodu i śmierci oraz od prześladowań okupantów. Jego pasją była entymologia.

Wojciech Biechoński – 1839-1926, uczestnik Powstania Styczniowego, schronił się w Gorlicach. 
Tu został burmistrzem w latach 1887-1902. Z jego inicjatywy powstał Park Miejski (dziś nazwany jego imieniem), bazar miejski, wodociąg, kanalizacja, drogi, ochronka, starał się o powstanie gimnazjum, Towarzystwo Zaliczkowe. Był współzałożycielem Towarzystwa Gimnastycznego ,,Sokół” w Gorlicach.

Stanisław Gabryel – 1908-1980, urodził się w Siarach, nauczyciel, działał w ruchu oporu. Po wojnie zakładał sieć bibliotek w powiecie, pełnił funkcję dyrektora Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gorlicach (dziś nosi jego imię), propagator rozwoju turystyki. Współzałożyciel schroniska na Magurze Małastowskiej i Muzeum Regionalnego w Gorlicach, prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Gorlickiej.

Aleksander Skrzyński – 1882-1931, mieszkał w Zagórzanach, pracował w starostwie w Gorlicach. Był dyplomatą, brał udział w I wojnie światowej, w odrodzonej Polsce był ministrem spraw zagranicznych 1922-1926 oraz premierem rządu 1925-1926. W Gorlicach założył firmę Przemysł Drzewny. Pochowany został w rodzinnym mauzoleum w Zagórzanach.

Józef Barut – 1890-1967, architekt miejski, do Gorlic przybył w 1918 r, wiele lat poświecił odbudowie miasta ze zniszczeń I wojny światowej. Działał na rzecz odnowy  i ratowania wielu zabytków Ziemi Gorlickiej. Prowadził prace konserwatorskie w Bieczu, Gorlicach, Szymbarku. Był współtwórcą Muzeum Regionalnego w Gorlicach.

Stanisław Jabłonowski – 1799-1878, po 1824 r. poślubił Marię Wielopolską i na trwale zwiazał się 
z Kobylanką. Uczestniczył w Powstaniu Listopadowym i w Wiośnie Ludów. 
W 1852 r. wystarał się o prawo górnicze i zajął się wydobyciem ropy naftowej na terenie Siar i Sekowej. W pobliżu dworu w Kobylance założył fabrykę asfaltu. Zajmował się także pisarstwem. Pozostawił pamiętniki, które przejął I. Kraszewski, do dziś nie są opublikowane.

Feliks Tarczyński – 1861-1916, w Gorlicach założył aptekę, był członkiem TG ,,Sokół”. 
W latach 1911-1916 sprawował urząd burmistrza Gorlic i kontynuował starania Wojciecha Biechońskiego o zorganizowanie w Gorlicach gimnazjum. Brał czynny udział w odbudowie miasta po bitwie gorlickiej.

Jan Chryzostom Pieniążek – 1630-1711, właściciel połowy klucza gorlickiego. W okresie potopu szwedzkiego stał wiernie przy królu Janie Kazimierzu. W czasie najazdu Rakoczego 1657 r. został wybrany przez szlachtę powiatu bieckiego na komendanta Biecza. 
W 1659 r. wziął udział w wojnie z Moskwą. W 1666 r. był marszałkiem Sejmu. W roku 1686 był rezydentem u boku króla Jana III Sobieskiego. Był kontrkandydatem Stanisława Leszczyńskiego podczas elekcji w 1704 r.

Jan Gładysz – 1320-1390, piastował urząd podstarościego sądeckiego, brał udział w bitwie pod Płowcami. Za zasługi otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego dobra w dolinie górnej Ropy. Gładysze mieli za zadanie zaludnić te tereny. Siedziba Jana Gladysza był Szymbark, gdzie ród Gładyszów w XVI wieku wzniósł obronny kasztel.

Dersław I Karwacjan – ok. 1330-1404, pochodził z rodziny kupców osiadłych w Krakowie. Około 1355 r. na mocy przywileju otrzymanego od króla Kazimierza Wielkiego założył Gorlice. Był protoplastą rodu władającego miastem blisko 100lat.

Jan Dziopek – 1889-1983, nauczyciel wychowania fizycznego, harcerz. W Gorlicach pracował od 1912 r. Szkolił gorlicką młodzież w Sokolich Drużynach Polowych. Walczył podczas I i II wojny światowej. Był więźniem Oświęcimia. Po wojnie wrócił do miasta, pracował w szkole i był aktywnym działaczem społecznym. Jego imię nosi Hala Sportowa w Gorlicach.

Hieronim Stromke – 1881-1946, studiował we Lwowie razem z gen. Sikorskim. Prowadził budowę serpentyn na Magurze Małastowskiej. Po wojnie zamieszkał w Siarach. Otworzył kancelarię mierniczą w Gorlicach. Sporządził projekt gorlickiego stadionu, wykonał plan wodociągu w mieście, stworzył koncepcję obwodnicy wzdłuż Ropy. Po II wojnie kierował  Państwowym Urzędem Repatriacyjnym.

Franciszek Janik – 1900-1975, urodził się w Gorlicach. Był świetnym pilotem i skoczkiem spadochronowym. W 1938 r. wygrał Puchar Gordon Bennetta w zawodach balonowych. Podczas II wojny światowej przebywał w Paryżu i Ankarze prowadził prace konstrukcyjne w fabryce lotniczej, szkolił studentów.

Józef Michalus – 1889-1942, działacz społeczny i polityczny. Podczas II wojny Światowej więziony 
w Gorlicach, Jaśle i Tarnowie. Zginął w Oświęcimiu. Jedna z ulic w Gorlicach nosi jego imię.

Twórcy i badacze

Wacław Potocki – 1621-1696, urodził się w Woli Łużańskiej, poeta i satyryk. Był najwybitniejszym 
i najpłodniejszym poetą polskiego baroku. Podczas potopu szwedzkiego bronił Gorlic, uczestniczył 
w bitwie pod Beresteczkiem. Od króla Jana III Sobieskiego otrzymał godność podczaszego krakowskiego. Pochowany jest w Bieczu.

Wincenty Pol – 1807-1872, poeta, geograf, uczestnik Powstania Listopadowego. Przebywał w majątku hr. Tadeusza Skrzyńskiego w Zagórzanach, tutaj powstała ,,Pieśń o ziemi naszej”. W latach 1840-1946 mieszkał w domu ofiarowanym przez Skrzyńskiego w Gliniku Mariampolskim, podobno to on nazwał pole w Gliniku-polem Marii i stąd nazwa Mariampol. Prowadził w dworku lekcje geografii i literatury dla dzieci z Zagórzan.

Piotr Ciekliński – urodził się w 1558 r., rodowe dobra to Lipinki i Rozdziele. Był sekretarzem króla Stefana Batorego, zaufanym Jana Zamoyskiego, dyplomatą, pisarzem. Został nazwany pierwszym polskim komediopisarzem.

Alfred Długosz – 1877-1972, urodził się w Gorlicach, z wykształcenia prawnik. Malarz, namalował ok. 1500 obrazów, wielokrotnie nagradzany. Jego imieniem nazwano jedną z nagród artystycznych przyznawanych przez burmistrza Gorlic.

Maria Gabryel-Rużycka – 1905-1961, w 1945 r. osiedliła się w Gorlicach. Malarka, pozostawiła po sobie wiele prac graficznych i malarskich poświęconych Ziemi Gorlickiej.

Marcin Kromer – 1512-1589, urodzony w Bieczu, biskup warmiński, poeta, historyk, kronikarz. Był sekretarzem króla Zygmunta Augusta. Jedna ze szkół w Gorlicach nosi jego imię.

Włodzimierz Kunz – 1926-2002, dzieciństwo i młodość spędził w Gorlicach. Artysta malarz, grafik. Wspólnie z Marianem Koniecznym projektował pomnik Tysiąclecia Państwa Polskiego, który znajduje się w Gorlicach. Jest Honorowym Obywatelem Miasta Gorlic.

Ignacy Łukasiewicz – 1822-1882, aptekarz, chemik. W Gorlicach przebywał w latach 1853-1858. 
Za jego sprawą w Gorlicach rozbłysła w 1854 r. pierwsza uliczna lampa naftowa. Podczas pobytu 
w Gorlicach przyczynił się do rozwoju galicyjskiego przemysłu naftowego.

Roman Reinfuss – 1910-1998, etnograf. W Gorlicach był rejentem. Badał zwyczaje Łemków. W czasie wojny był kustoszem na Wawelu.

Alfred Wacławski – 1909-1966, właściciel zakładu wulkanizatorskiego w Gorlicach. 
Z zamiłowania historyk, kolekcjoner sztuki i literatury regionu. Współzałożyciel PTTK i Muzeum Regionalnego w Gorlicach.